Dichterspark

Hooggeachte en geëerde aanwezigen,

Het verheugt mij ten hoogste dat gij heden hier vergaderd zijt, teneinde de plechtige onthulling bij te wonen der grootsche panoramawand, waarop zich in kunstig gesneden hout de voornaamste gebouwen onzer stad Winschoten vertoonen, in ordentelijke schikking naar den tijd hunner stichting, aanvangende bij het oudste, nog steeds bestaande bouwwerk, en voortgezet tot aan een gesticht, dat, zoo de Voorzienigheid het gunstig beschikt, in de nabije toekomst nog zal verrijzen.
Bij elk dezer gedenkwaardige opstallen zal ik mij beijveren u eene korte uiteenzetting te verschaffen aangaande hunnen naam, ligging en bestemming.

De Marktpleinkerk — omstreeks 1275

Aanvangend bij het oudste, nog bestaande gebouw onzer stad: de Marktpleinkerk. Omstreeks het jaar 1275 verrees zij op eene zandrug, niet ver van den ouden heerweg van Münster naar Groningen, en aan den oever van het stroompje de Rensel.
Waar eertijds de graven der voorvaderen lagen, strekt zich thans het Marktplein uit. Doch de muren van de oude Sint Vituskerk ademen nog immer den ernst der eeuwen, en fluisteren van trouw en vroomheid.

De Molen Edens — 1763

Wanneer men het oog wendt naar Molen Edens ziet men niet slechts een werktuig, doch een symbool van standvastigheid. Zij is herbouwd in het jaar 1762 en in januari 1763 in gebruik genomen door Jurrien Balles. Sedertdien heeft zij de winden van tweeënhalve eeuw getrotseerd en is zij thans de oudste molen in de geheele provincie Groningen. In 1870 verhoogde de heer A. Edens de molen, wiens naam zij draagt. In het jaar 2006 werd de molenromp wederom verhoogd, opdat zij nog lang getuige blijve van menselijk vernuft door den eeuwen heen.

De Synagoge aan de Bosstraat — 1854

In vroeger dagen kende Winschoten een bloeiende Joodsche gemeenschap. Aan het einde der negentiende eeuw telde zij, naar verhouding, na Amsterdam het grootste aantal Israëlitische ingezetenen. De eerste bedeplaats aan de Langestraat werd te klein bevonden, waarop men in het jaar 1854 aan de Bosstraat een nieuw, waardig bedehuis stichtte — een teken van bloei, geleerdheid en vreedzaam samenleven, dat helaas veel te kort geduurd heeft.

Het Station — 1865

De komst der ijzeren spoorweg bracht nieuwe bedrijvigheid. Reeds in 1865 ving men aan met den bouw van het station, drie jaren vóórdat de spoorlijn Harlingen–Nieuweschans de stad bereikte. Dit Waterstaatstation der derde klasse, later uitgebreid in het jaar 1904, stond symbool voor den opbloei der moderne tijd. Met zijn komst opende zich de wereld, en vond de reiziger een poort tot vooruitgang.

Hotel De Nederlanden — 1870

In het jaar 1870 verrees het sierlijke pand van Hotel De Nederlanden, gebouwd in opdracht van den heer A.J. Ruibing in een smaakvolle eclectische stijl.
Achter het logement bevonden zich een vee- en stalhouderij, en menige reiziger vond er gastvrij rust en verpozing. Gedurende een eeuw en veertig jaren bleef het pand in bezit der familie Ruibing, alvorens het een nieuw gelaat kreeg als parfumerie — het geurt nog immer naar geschiedenis.

Hotel Dommering — 1895

En hiernaast aanschouwen wij het vermaarde Hotel Dommering, aan de hoek van de Langestraat en de Oosterhaven. Oorspronkelijk droeg het den naam Wisseman, doch rond 1895 kwam het in handen van Berend Dommering, die er een vooraanstaand hotel-restaurant van maakte. Met name zijn ruime schouwburgzaal maakte het tot een middelpunt van Winschoter kunst en vermaak. In 1967 echter verwoestte het vuur de schouwburgzaal, en vier jaren later ook het hotel zelf — plaats makend voor een nieuw tijdsbeeld: een filiaal der Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam.

Het Stadhuis — 1896

In het jaar 1896 opende de stad haar nieuwe stadhuis aan de Langestraat, ontworpen door K. de Grooth en rijksbouwmeester C.H. Peters, in een stijl waar Neo-Renaissance en Neo-Gotiek elkaar met waardigheid ontmoeten.
In het balkonhek, door leeuwen getooid, prijken de letters S.P.Q.W. — Senatus Populusque Winschotanus — het bestuur en het volk van Winschoten, in edele samenwerking verbonden.

Tramwerkplaats en Halte Democratie — 1912

Toen in 1912 de Stoomtramweg-Maatschappij Oostelijk Groningen werd opgericht, die het tramwegverkeer tusschen Ter Apel en Delfzijl verzorgde, bouwde men aan de Havenkade-West twee loodsen voor het onderhoud der locomotieven en wagens.
De noordelijke loods kent men thans nog als de Tramwerkplaats, de zuidelijke als de raadszaal der gemeente Oldambt, onder den sprekenden naam Halte Democratie — een treffend bewijs hoe arbeid en bestuur soms onder één dak weten te wonen.

De Graansilo Robertus — 1922

Aan de Oosterhaven verrees in 1922 een graanpakhuis, gebouwd voor de Coöperatieve Groninger Zaaizaadvereniging. In 1927 kwam het in bezit der gebroeders Robertus, die het met noeste vlijt herinrichtten voor den handel in zaaigranen en peulvruchten.
Meer dan een eeuw later is het nog steeds in gebruik — een stil bewijs dat trouw aan vak en arbeid niet vergaat.

D’Olle Witte — 1931

En zie — de trotse Winschoter Toren, in den volksmond d’Olle Witte genoemd. Zij dateert uit de dertiende of veertiende eeuw, doch in het jaar 1931 kreeg zij haar tegenwoordige gedaante. Het oude piramidedak, vermolmd en verweerd, moest worden vervangen door de achtkantige opbouw die wij thans kennen. Zo bleef de toren, in vernieuwde gestalte, het wakend symbool van onze stad.

Het St. Lucasziekenhuis — 1968

Voortschrijdend in den tijd bereiken wij het St. Lucasziekenhuis, dat in 1968 een nieuw beddenhuis opende, dwars op de oudbouw van 1926. Wat begon als het eerste ziekenhuis buiten de stad Groningen, voorzien van 50 bedden, groeide uit tot een instelling van formaat voor geheel Oost-Groningen. In 2018 verhuisde het ziekenhuis binnen de gemeente Oldambt naar Scheemda, en afbraak volgde, maar de herinnering aan deze baken van zorg en naastenliefde wordt blijvend in veler harten gekoesterd.

Woontoren ’t Rond — 2002

De aloude Vissersdijk werd eind jaren zestig grotendeels opgeofferd voor een grootse renovatie van het centrum der stad, evenals het middendeel van de Liefkensstraat, de straat waar wij heden staan. Naast den “doorbraak” werd ook het Israëlplein aangelegd. Dertig jaar later moest ook dat plein verdwijnen ten gunste van ’t Rond met zijne winkels, woningen en groene, ovale woontoren, die in het jaar 2002 opgeleverd werd. Het is een teeken van stedelijke verjonging, een nieuw hoofdstuk in de voortdurende ontwikkeling der stad.

De Nieuwe Klinker — 2015

Aan het Oldambtplein vinden wij den nieuwe Klinker, geopend in het jaar 2015. Na de brand van den schouwburgzaal van Hotel Dommering verrees in 1973 reeds een eerste Cultureel Centrum; maar toen de onderhouds- en exploitatielasten te zwaar werden, besloot men tot herbouw op dezelfde plaats. Zoo werd De Klinker herboren — een huis van kunst, muziek en kennis, waarin ook de bibliotheek en de muziekschool hun plaats vonden.

Het Toekomstig Gemeentehuis — 2025

En dan, tot slot de blik naar den toekomst: het nieuwe huis der gemeente. Door de samenvoeging van meerdere gemeenten ontstond het groote Oldambt, en met de groei van bestuur en ambtenarij rijpte het plan voor één centraal huis. De grondwerken zijn inmiddels begonnen; slechts het laatste cijfer van het jaartal behoeft nog enige aanpassing alvorens dit nieuwe hart van bestuur zich zal openen voor zijn inwoners.

Slotrede

En aldus, mijne dames en heeren, zijn de veertien gebouwen, die in hout en beeld op dezen panoramawand vereeuwigd zijn, één voor één voor ons geestesoog verschenen — elk een getuige van zijn tijd, elk een bladzijde uit het boek der Winschoter geschiedenis.
Zij vormen te zamen een stille kroniek van bouwlust, geloof, handel en hernieuwde moed; een spiegel van wat was, en van wat nog worden zal.

Thans is het mij een waar genoegen aan te kondigen, dat de weledelgestrenge heer Jurrie Nieboer, wethouder der gemeente, dit kunstig geheel officieel zal openen — opdat verleden, heden en toekomst in één schitterenden aanblik vereenigd mogen zijn.